ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડ: સાવધાન રહો અને પોતાનું રક્ષણ કરો | Digital Arrest Scam: Be careful and protect yourself.
FEATURED
ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડ: ખુબ ભયાનક સ્થિતિ
માની લઈએ કે ટેક્નોલોજીએ આપણા જીવનને સરળ બનાવ્યું છે, એમાં પણ વિડીયો કોલ ની સગવડતા એક સારો અનુભવ અને મનના સંતોષ માટે ખાસ શોધ થઈ હતી. ઝડપી ઈન્ટરનેટ ની સેવા સાથે શરૂ થયેલ આ ટેકનોલોજી સાયબર અપરાધીઓ માટે પણ થોડી સગવડતા લાવી છે, તેઓ હજી નવી અને વધુ જટિલ રીતો શોધી રહ્યા છે. આવા જ એક નવા અને ખતરનાક કૌભાંડને 'ડિજિટલ અરેસ્ટ' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કૌભાંડમાં, પીડિતોને ઓનલાઈન ધમકાવવામાં આવે છે અને વીડિયો કોલ દ્વારા તેમના પર નજર રાખવામાં આવે છે, જેનાથી તેઓ ઓનલાઈન કેદ થઈ જાય છે.
તો આ ડિજિટલ અરેસ્ટ શું છે?
ડિજિટલ અરેસ્ટ એ બ્લેકમેલિંગની એક નવી કાર્યપદ્ધતિ એટલેકે મોડસ ઓપરેન્ડી છે. આ એક ખતરનાક સાયબર ગુનો છે જેમાં અપરાધીઓ સોશિયલ મીડિયા દ્વારા વ્યક્તિગત માહિતી ચોરી કરીને લોકોને માનસિક રીતે હેરાન કરે છે. તેઓ પીડિતોને ધાક ધમકી આપે છે ડરાવે છે અને ભય નું વાતાવરણ ઊભું કરી દે છે અને જો તેમની માંગણીઓ પૂરી નહીં થાય, તો પીડિતની તસવીરો અથવા માહિતી સાર્વજનિક કરવામાં આવશે. આ કૌભાંડમાં માત્ર માનસિક ત્રાસ જ નથી અપાતો, પરંતુ સામાજિક બદનામીનો ડર પણ બતાવવામાં આવે છે.
સાયબર ગુનેગારો નકલી પોલીસ અધિકારીઓ અથવા સરકારી એજન્સીઓના પ્રતિનિધિઓ તરીકે ઓળખ આપીને લોકોને ડરાવે છે. તેઓ સતત વીડિયો કોલ પર રહેવાનું કહે છે અને કેસ બંધ કરવા અથવા કાર્યવાહી ટાળવા માટે પૈસાની માંગણી કરે છે.
ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડની કાર્યપદ્ધતિ મોડસ ઓપરેન્ડી ડિજિટલ અરેસ્ટ સામાન્ય રીતે મેસેજ અથવા ફોન કોલથી શરૂ થાય છે. કૌભાંડીઓ વિવિધ બહાના હેઠળ પીડિતનો સંપર્ક કરે છે:
નકલી ઓળખ: કૌભાંડીઓ પોતાને પોલીસ વિભાગ, આવકવેરા વિભાગ, અથવા કસ્ટમ વિભાગના અધિકારીઓ તરીકે રજૂ કરે છે.
તેમના ખોટા આરોપો:
તેઓ તમારા પર દાવો કરે છે કે તમારા PAN અને આધારનો ઉપયોગ કરીને ગેરકાયદેસર વસ્તુઓની ખરીદી કરવામાં આવી છે અથવા મની લોન્ડરિંગ થયું છે.
તમારા આધાર કાર્ડનો ઉપયોગ કરી ખોટા સીમ કાર્ડ ખરીદ કરી છે અને આતંકવાદી પ્રવૃતિ કરી છે અથવા મદદ કરી છે , તેમજ કોઈ રાષ્ટ્રદ્રોહ કર્યો છે.
ઘણી વખત, તેઓ કહે છે કે તમારા નામે એક પાર્સલ આવ્યું છે જેમાં ડ્રગ્સ અથવા પ્રતિબંધિત વસ્તુઓ મળી આવી છે.અને તમે જ આ કામ કર્યું છે.
અથવા, તેઓ દાવો કરે છે કે તમારા કોઈ ઓળખીતા, દીકરા-દીકરી, કે માતા-પિતા કોઈ ખોટું કામ કરતા પકડાઈ ગયા છે અને તેમને છોડાવવા માટે કે તમારે બચવા માટે તાત્કાલિક પૈસા આપવા પડશે, નહીં તો કેસ નોંધવામાં આવશે.
તેઓ વીડિયો કોલ પર દબાણ: એકવાર પીડિત તેમના ફોનમાં ફસાઈ જાય, પછી કૌભાંડીઓ તેમને ફોન મૂકવા દેતા નથી અને વીડિયો કોલ પર સતત રહેવાની ધમકી આપે છે. વીડિયો કોલ દરમિયાન, તેઓ ખરેખર પોલીસ સ્ટેશન જેવો સેટ, પોલીસની વર્દીમાં બેઠેલા વ્યક્તિઓ, અને બેકગ્રાઉન્ડમાં સાયરનના અવાજ સાથે દ્રશ્યો બતાવે છે.
તેઓ નવા કાયદાનો ભય: તેઓ "નવા કાયદા પ્રમાણે ડિજિટલ અરેસ્ટ" થયો હોવાનું કહીને ડરાવે છે, જ્યાં સુધી પૈસા ટ્રાન્સફર ન થાય ત્યાં સુધી વીડિયો કોલ ચાલુ રાખવાની ધમકી આપે છે.
તમને માનસિક દબાણ: બે-ચાર-પાંચ દિવસ સુધી આવા વીડિયો કોલ ચાલુ રાખીને, તેઓ પીડિતોના મગજને બહેરું કરીને તેમની પાસેથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરાવી લે છે. તેઓ એટલી કડકાઈથી વાત કરે છે કે પીડિતો માનસિક રીતે અસંતુલિત થઈ જાય છે. સાચા ખોટા ના ફરક ને સમજવા દેવામાં આવતા નથી. તેમજ જો કોઈ ને જાણ કરી તો એમની પણ હાલત ખરાબ કરવાની ધમકી આપે છે.
કોઈ એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરાવી , લિંકમાં ક્લિક કરાવીને ફોન અથવા લેપટોપ ને હેક કરીલેવા માં આવે છે.
ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડની કેટલીક વાસ્તવિક ઘટનાઓ ગુજરાત સહિત દેશભરમાં આવા અનેક કિસ્સાઓ સામે આવ્યા છે, જેમાં શિક્ષિત અને સ્માર્ટ લોકો પણ આ કૌભાંડનો ભોગ બન્યા છે.
વડોદરાનો કિસ્સો: વડોદરાની એક મહિલાને મુંબઈ ક્રાઈમ બ્રાન્ચના IPS અધિકારી તરીકે ઓળખ આપીને વીડિયો કોલ આવ્યો. કૌભાંડીએ મહિલા પર ગેરકાયદેસર પાર્સલ (ડ્રગ્સ) મોકલવાનો આરોપ મૂક્યો. મહિલાને ચાર કલાક સુધી ડિજિટલ અરેસ્ટમાં રાખી, માનસિક ત્રાસ આપ્યો અને તેના પતિને જાનથી મારી નાખવાની ધમકી આપીને ₹1 લાખની છેતરપિંડી કરી હતી.
અમદાવાદના સિનિયર સિટીઝનનો કિસ્સો: અમદાવાદના એક સિનિયર સિટીઝનને સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસના નામે ફોન આવ્યો, જેમાં તેમના નામે ₹2 કરોડના ગેરકાયદેસર ટ્રાન્ઝેક્શન (આતંકી ફંડ) થયા હોવાનું જણાવાયું. તેમને વીડિયો કોલ દ્વારા ડિજિટલ અરેસ્ટ કરી, બેંક ખાતા, ફિક્સ ડિપોઝિટ અને અન્ય રોકાણોની વિગતો મેળવીને ₹1.26 કરોડની છેતરપિંડી કરવામાં આવી. આ કૌભાંડમાં કંબોડિયાની એક ગેંગ સામેલ હતી, જેના માટે ભારતમાં બેંક ખાતા ખોલનારા ચાર યુવકોની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
અમદાવાદના બિલ્ડરનો કિસ્સો: અમદાવાદના એક બિલ્ડરને ત્રણ દિવસ સુધી ડિજિટલ અરેસ્ટ કરીને ₹1.05 કરોડની છેતરપિંડી કરવામાં આવી. કૌભાંડીઓએ NCB (નાર્કોટિક્સ કંટ્રોલ બ્યુરો) અધિકારી તરીકે ઓળખ આપીને કુરિયર પાર્સલમાં ડ્રગ્સ અને પાસપોર્ટ જેવી શંકાસ્પદ વસ્તુઓ મળી હોવાનો ખોટો દાવો કર્યો હતો.
આ બાબતે શું કાળજી રાખવી અને કઈ સાવધાની રાખવી?
સાવચેતીનાં પગલાં ડિજિટલ અરેસ્ટથી બચવું મુશ્કેલ નથી, જો તમે થોડા સજાગ અને જાગૃત રહો.
જો કોઈપણ અનિચ્છનીય/બિન જરૂરી ફોન હોય તો તરત કાપી નાખો: તમને ન જોઈતો હોય એવો કોઈ પણ ફોન આવે, તો તરત ફોન કાપી નાખો. તેનો વિશ્વાસ ન કરો. તેમને ફરીથી કે ત્રીજી વાર ફોન કરવા દો. તમારી વિચારવાની ક્ષમતા બચાવો, જેથી તેઓ તમને ઉલ્લુ ન બનાવી શકે. જો કોઈ સ્કેમર હશે, તો તે તરત જ બીજા નંબર પર કોલ કરશે અને તમને કદાચ ફરીથી કોલ પણ નહીં આવે.
તેમની ઓળખની ચકાસણી કરો: જો તમને લાગે કે કોઈ સાચા અધિકારીનો ફોન છે, તો તેમને પૂછો કે તેઓ કયા વિભાગમાંથી છે. પછી "ફોન નેટવર્ક ખરાબ છે" એમ કહીને ફોન કાપી નાખો. ત્યાર બાદ, તેમના વિભાગમાં સીધો ફોન કરીને તેમના નામનો ઉલ્લેખ કરીને વાત કરવાનો પ્રયાસ કરો. આમ કરવાથી ખબર પડી જશે કે તે સ્કેમર છે કે સાચા અધિકારી.
પૈસાની માંગણી પર ધ્યાન આપો: યાદ રાખો કે કોઈપણ પોલીસવાળો કે સરકારી અધિકારી વીડિયો કોલ કે ઓડિયો કોલ પર કેસ પતાવવા માટે પૈસાની માંગણી નહીં કરે.
હંમેશા હિંમત રાખો, ડરો નહીં: જો તમે કોઈ ગેરકાયદેસર કામ કર્યું નથી, તો ડરવાની કોઈ જરૂર નથી. કૌભાંડીઓની ધમકીઓથી ગભરાશો નહીં, પરંતુ હિંમતથી તેનો સામનો કરો.
કોઈ પણ લિન્ક , ફોટા , ફાઇલ ને ખોલવાનું કે ડાઉનલોડ કરવા નું કહેવામાં આવે તો તે જોવાનું કે ખોલવાનું પણ નહીં.કેમ કે તેમાં વાઇરસ હોય છે જેથી તમારો મોબાઈલ અને લેપટોપ હેક થઇ જાય છે. ભૂલથી પણ ક્લિક કે ઓપનના થઇ જાય તેની ખુબ કાળજી રાખવી.
STOP, THINK, ACT નિયમોનું પાલન કરો: અમદાવાદ સાયબર ક્રાઈમ દ્વારા આ ત્રણ સરળ નિયમોનું પાલન કરવાનું સૂચવવામાં આવ્યું છે:
STOP (બંધ કરો): કોઈપણ વ્યક્તિ સાથે તમારી અંગત માહિતી શેર કરશો નહીં.
THINK (વિચારો): કોઈપણ સરકારી એજન્સી તમને ફોન પર કેમ ધમકી આપશે?.
ACT (કાર્ય કરો): જો કોઈ તમને કહે કે તમે 'ડિજિટલ અરેસ્ટ' થઈ ગયા છો, તો જવાબ આપશો નહીં, ફોન કટ કરો અને 1930 પર જાણકારી આપો.
અજાણી લિંક્સ અને શંકાસ્પદ કોલ્સ ટાળો: અજાણી લિંક્સ પર ક્લિક કરશો નહીં અને શંકાસ્પદ કોલ્સ કે વીડિયો કોલ્સને અવગણો.
સમસ્યા થયા પછી શું કરવું અને ફરિયાદો કેવી રીતે કરવી? જો તમે ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડનો ભોગ બનો છો, તો તાત્કાલિક નીચેના પગલાં લો:
તાત્કાલિક ફરિયાદ કરો: આવા ફોન આવે તો તરત જ પોલીસમાં ફરિયાદ કરો.
સાયબર ક્રાઈમ હેલ્પલાઈન પર જાણ કરો: તાત્કાલિક 1930 પર સાયબર ક્રાઈમને કોલ કરીને જાણ કરો કે તમારી સાથે આવો કોઈ કોલ કરવાનો પ્રયાસ થયો છે.
નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલ (NCRP): https://cybercrime.gov.in પર તમામ પ્રકારના સાયબર ગુનાઓની ઘટનાઓની જાણ કરવા માટે આ પોર્ટલ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં મહિલાઓ અને બાળકો વિરુદ્ધના સાયબર ગુનાઓ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. આ પોર્ટલ પર નોંધાયેલી ઘટનાઓ સંબંધિત રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશની કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ દ્વારા કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસાર કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.
સિટીઝન ફાઇનાન્સિયલ સાયબર ફ્રોડ રિપોર્ટિંગ એન્ડ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ: I4C (ઈન્ડિયન સાયબર ક્રાઈમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર) હેઠળ 2021માં નાણાકીય છેતરપિંડીની તાત્કાલિક જાણ કરવા અને છેતરપિંડી કરનારાઓ દ્વારા ભંડોળને સળીયાથી રોકવા માટે આ સિસ્ટમ શરૂ કરવામાં આવી છે. અત્યાર સુધીમાં, 13.36 લાખથી વધુ ફરિયાદોમાં ₹4,386 કરોડથી વધુની રકમ બચાવવામાં આવી છે. ઓનલાઈન સાયબર ફરિયાદો નોંધાવવામાં મદદ મેળવવા માટે ટોલ-ફ્રી હેલ્પલાઈન નંબર 1930 કાર્યરત કરવામાં આવ્યો છે.
ચક્ષુ - શંકાસ્પદ છેતરપિંડી રિપોર્ટ કરો: Sanchar Saathi Portal પર 'ચક્ષુ' સુવિધાનો ઉપયોગ કરીને શંકાસ્પદ છેતરપિંડી અને અનિચ્છનીય કોમર્શિયલ કમ્યુનિકેશન (UCC)ની જાણ કરી શકાય છે. UCC/સ્પામ મળ્યાના 3 દિવસની અંદર કરવામાં આવેલી કોઈપણ ફરિયાદને માન્ય ફરિયાદ ગણવામાં આવે છે અને ટેલિકોમ સેવા પ્રદાતાઓ દ્વારા તેની વધુ તપાસ કરવામાં આવે છે, જેનાથી મોકલનાર સામે કાર્યવાહી થઈ શકે છે. 3 દિવસ પછી કરવામાં આવેલી ફરિયાદોને રિપોર્ટ્સ ગણવામાં આવે છે, જે સીધી કાર્યવાહી તરફ દોરી ન શકે, પરંતુ આવા સ્પામર્સને સક્રિયપણે શોધવામાં મદદ કરે છે.
પુરાવા એકત્રિત કરો:
જો તમને ધમકીભર્યો મેસેજ કે ઈ-મેલ આવે તો તેને પુરાવા તરીકે પોલીસને આપો.
જો કોઈ તમને વીડિયો કોલ પર ધમકાવવાનું શરૂ કરે, તો સ્ક્રીન રેકોર્ડિંગ દ્વારા વીડિયો કોલ રેકોર્ડ કરો.
જો તમે ભૂલથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરી દીધા હોય, તો ટ્રાન્ઝેક્શનની વિગતો સાચવીને રાખો.
કૌભાંડીઓએ શેર કરેલી કોઈપણ વિગતો સાચવીને રાખો.
બેંક એકાઉન્ટ ફ્રીઝ કરાવો: જો ફોન પર તેમની વાતોમાં આવીને તમારી કોઈ અંગત વિગત, OTP, કે બેંક એકાઉન્ટની વિગત શેર કરી દીધી હોય, તો તરત જ બેંકમાં ફોન કરો અને બધા એકાઉન્ટ ફ્રીઝ કરાવી દો, જેથી તેમાંથી કોઈ પૈસા નીકળી ન શકે જ્યાં સુધી સમસ્યા હલ ન થાય.
વકીલનો સંપર્ક કરો: જો તમે ભૂલથી દબાણમાં આવીને પૈસા ટ્રાન્સફર કરી દીધા હોય, તો તાત્કાલિક બેંકને કોલ કરો, 1930 પર કોલ કરો, અને તરત જ એક વકીલનો પણ સંપર્ક કરવો જરૂરી છે.
રક્ષણ માટેના કાયદાઓ / અધિનિયમો ભારતમાં સાયબર ગુનાઓ અને છેતરપિંડીનો સામનો કરવા માટે ઘણા કાયદાઓ અને સંસ્થાઓ કાર્યરત છે:
માહિતી ટેકનોલોજી અધિનિયમ, 2000 (Information Technology Act, 2000):
આ કાયદો ઇલેક્ટ્રોનિક ડેટા ઇન્ટરચેન્જ અને અન્ય ઇલેક્ટ્રોનિક સંચાર માધ્યમો દ્વારા કરવામાં આવતા વ્યવહારોને કાનૂની માન્યતા પ્રદાન કરે છે.
તે સુરક્ષિત ઇલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ્સ અને ઇલેક્ટ્રોનિક હસ્તાક્ષર માટેની જોગવાઈઓ ધરાવે છે.
કલમ 43 હેઠળ કમ્પ્યુટર, કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ વગેરેને નુકસાન પહોંચાડવા બદલ દંડ અને વળતરની જોગવાઈ છે.
કલમ 66 કમ્પ્યુટર સંબંધિત ગુનાઓ સાથે સંબંધિત છે.
કલમ 79 ચોક્કસ કિસ્સાઓમાં મધ્યસ્થીઓની જવાબદારીમાંથી મુક્તિ પ્રદાન કરે છે.
કલમ 79A ઇલેક્ટ્રોનિક પુરાવાના પરીક્ષક (Examiner of Electronic Evidence) ને સૂચિત કરવાની સત્તા કેન્દ્ર સરકારને આપે છે.
આ કાયદા હેઠળ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ પણ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે.
ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા, 2023 (Bharatiya Nagarik Suraksha Sanhita, 2023 - BNSS):
આ અધિનિયમ ફોજદારી પ્રક્રિયા સંબંધિત કાયદાને એકીકૃત અને સુધારે છે અને ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ, 1973 (CRPC) ને બદલે છે.
ઇલેક્ટ્રોનિક મોડમાં કાર્યવાહી: આ કાયદો ટ્રાયલ અને કાર્યવાહીને ઇલેક્ટ્રોનિક મોડમાં, એટલે કે ઇલેક્ટ્રોનિક સંચાર અથવા ઓડિયો-વિડિયો ઇલેક્ટ્રોનિક માધ્યમો દ્વારા યોજવાની મંજૂરી આપે છે, જેમાં ફરિયાદીઓ અને સાક્ષીઓની તપાસ, પુરાવા રેકોર્ડ કરવા અને અપીલની કાર્યવાહીનો સમાવેશ થાય છે.
સમન્સની સેવા: સમન્સ ઇલેક્ટ્રોનિક સંચાર દ્વારા પણ સેવા આપી શકાય છે, જે રાજ્ય સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત ફોર્મ અને રીતમાં હશે.
ગુનાની કબૂલાત/નિવેદનોનું રેકોર્ડિંગ: ગુનાની કબૂલાત અથવા નિવેદનો આરોપીના વકીલની હાજરીમાં ઓડિયો-વિડિયો ઇલેક્ટ્રોનિક માધ્યમથી રેકોર્ડ કરી શકાય છે.
ઘોષિત અપરાધીઓની ગેરહાજરીમાં કાર્યવાહી: આ કાયદા હેઠળ, જો કોઈ ઘોષિત અપરાધી ટ્રાયલ ટાળવા માટે ભાગી ગયો હોય અને તેની ધરપકડની તાત્કાલિક કોઈ સંભાવના ન હોય, તો તેની ગેરહાજરીમાં પણ તપાસ, ટ્રાયલ અથવા ચુકાદો આગળ વધારી શકાય છે. આને વ્યક્તિગત હાજર રહેવાના અધિકારનો ત્યાગ માનવામાં આવે છે. આવા કિસ્સાઓમાં, સાક્ષીઓના નિવેદનો અને તપાસ શક્ય હોય ત્યાં સુધી ઓડિયો-વિડિયો ઇલેક્ટ્રોનિક માધ્યમથી રેકોર્ડ કરી શકાય છે.
પીડિત વળતર યોજના: દરેક રાજ્ય સરકાર, કેન્દ્ર સરકારના સહયોગથી, ગુનાના પરિણામે નુકસાન અથવા ઈજા ભોગવેલા પીડિતો અથવા તેમના આશ્રિતોને વળતર માટે ભંડોળ પૂરું પાડવા માટે એક યોજના તૈયાર કરશે.
આ અધિનિયમ ભારતીય ન્યાય સંહિતા, 2023 હેઠળના ગુનાઓ અને અન્ય કાયદાઓ હેઠળના ગુનાઓની તપાસ, પૂછપરછ અને ટ્રાયલ માટેની જોગવાઈઓ પણ ધરાવે છે.
માહિતી ટેકનોલોજી (મધ્યસ્થી માર્ગદર્શિકા અને ડિજિટલ મીડિયા આચારસંહિતા) નિયમો, 2021 (Information Technology (Intermediary Guidelines and Digital Media Ethics Code) Rules, 2021):
આ નિયમો મધ્યસ્થીઓ (જેમ કે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ) અને ન્યૂઝ/કરંટ અફેર્સ કન્ટેન્ટ અથવા ઓનલાઈન ક્યુરેટેડ કન્ટેન્ટના પ્રકાશકોને લાગુ પડે છે.
દ્રઢતા (Due Diligence): મધ્યસ્થીઓએ પોતાની વેબસાઈટ, મોબાઈલ આધારિત એપ્લિકેશન પર નિયમો અને શરતો, ગોપનીયતા નીતિ અને વપરાશકર્તા કરાર સ્પષ્ટપણે પ્રકાશિત કરવા જોઈએ.
ફરિયાદ નિવારણ પ્રણાલી (Grievance Redressal Mechanism): આ નિયમો પ્રકાશકો સંબંધિત ફરિયાદોને સંબોધવા માટે ત્રણ-સ્તરીય માળખું પ્રદાન કરે છે: પ્રકાશકો દ્વારા સ્વ-નિયમન (લેવલ I), પ્રકાશકોના સ્વ-નિયમનકારી સંસ્થાઓ દ્વારા સ્વ-નિયમન (લેવલ II), અને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા દેખરેખ પ્રણાલી (લેવલ III).
મધ્યસ્થીઓએ એવી સામગ્રીને હોસ્ટ થતી અટકાવવા માટે વાજબી પ્રયાસો કરવા જોઈએ જે "અન્ય વ્યક્તિનું અનુકરણ" કરે છે અથવા "નાણાકીય લાભ માટે કોઈ વ્યક્તિ, એન્ટિટી અથવા એજન્સીને હેરાન" કરે છે. અનુકરણ કરતી સામગ્રી સંબંધિત ફરિયાદોનો નિકાલ 72 કલાકની અંદર થવો જોઈએ.
સરકારની પહેલ અને જાગૃતિ કાર્યક્રમો સાયબર ગુનાઓ, જેમાં ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડોનો સમાવેશ થાય છે, તેનો વ્યાપક અને સંકલિત રીતે સામનો કરવા માટે કેન્દ્ર સરકારે ઘણા પગલાં લીધા છે:
ઈન્ડિયન સાયબર ક્રાઈમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C): ગૃહ મંત્રાલયે દેશમાં તમામ પ્રકારના સાયબર ગુનાઓનો સામનો કરવા માટે I4Cની સ્થાપના કરી છે.
વ્યાપક જાગૃતિ કાર્યક્રમો: કેન્દ્ર સરકારે ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડો પર વ્યાપક જાગૃતિ કાર્યક્રમો શરૂ કર્યા છે, જેમાં અખબારી જાહેરાતો, દિલ્હી મેટ્રોમાં જાહેરાતો, સોશિયલ મીડિયા પ્રભાવકોનો ઉપયોગ, પ્રસાર ભારતી અને ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિયા દ્વારા ઝુંબેશ, આકાશવાણી પર વિશેષ કાર્યક્રમો અને રાહેગીરી કાર્યક્રમોનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રધાનમંત્રીના 'મન કી બાત': વડાપ્રધાને 27.10.2024 ના રોજ "મન કી બાત" એપિસોડ દરમિયાન ડિજિટલ અરેસ્ટ વિશે વાત કરી હતી અને ભારતના નાગરિકોને જાગૃત કર્યા હતા.
કોલર ટ્યુન ઝુંબેશ: I4C અને ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ (DoT) દ્વારા સાયબર ક્રાઈમ હેલ્પલાઈન નંબર 1930 અને 'નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલ' (NCRP) ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક કોલર ટ્યુન ઝુંબેશ શરૂ કરવામાં આવી છે. આ કોલર ટ્યુન પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં પણ પ્રસારિત થાય છે અને ટેલિકોમ સર્વિસ પ્રોવાઇડર્સ (TSPs) દ્વારા દિવસમાં 7-8 વખત પ્રસારિત કરવામાં આવે છે.
એકાઉન્ટ્સ બ્લોક કરવા: I4C એ ડિજિટલ અરેસ્ટ માટે ઉપયોગમાં લેવાતા 3,962 થી વધુ Skype IDs અને 83,668 WhatsApp એકાઉન્ટ્સને સક્રિયપણે ઓળખી અને બ્લોક કર્યા છે.
સ્પુફ્ડ કોલ્સ બ્લોક કરવા: કેન્દ્ર સરકારે અને TSPs એ ભારતીય મોબાઇલ નંબરો પ્રદર્શિત કરતા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પુફ્ડ કોલ્સને ઓળખવા અને બ્લોક કરવા માટે એક સિસ્ટમ વિકસાવી છે. 28.02.2025 સુધીમાં, પોલીસ સત્તાવાળાઓ દ્વારા નોંધાયેલા 7.81 લાખથી વધુ SIM કાર્ડ્સ અને 2,08,469 IMEIs બ્લોક કરવામાં આવ્યા છે.
વ્યાપક જાગૃતિના અન્ય પ્રયાસો: SMS, I4C સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ્સ (X/Twitter, Facebook, Instagram, Telegram), રેડિયો ઝુંબેશ, MyGov સાથે સહયોગ, રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે સાયબર સેફ્ટી અને સુરક્ષા જાગૃતિ સપ્તાહોનું આયોજન, કિશોરો/વિદ્યાર્થીઓ માટે હેન્ડબુકનું પ્રકાશન, રેલવે સ્ટેશનો અને એરપોર્ટ પર ડિજિટલ ડિસ્પ્લે વગેરે દ્વારા જાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે છે.
RBL બેંક પણ "સેફ બેંકિંગ" પર સંસાધનો પૂરા પાડે છે, જેમાં સાયબર ક્રાઈમ, રોકાણની છેતરપિંડી, ડીપફેક અને વાસ્તવિક બેંક સંદેશાવ્યવહારને ઓળખવા માટેની ટીપ્સનો સમાવેશ થાય છે.
ખાસ યાદ રાખો : સાયબર ગુનાઓ અને ખાસ કરીને ડિજિટલ અરેસ્ટ કૌભાંડોથી બચવા માટે સતર્કતા, જાગૃતિ અને તાત્કાલિક કાર્યવાહી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કોઈપણ શંકાસ્પદ પ્રવૃત્તિ જણાય, ત્યારે તાત્કાલિક સંબંધિત સત્તાવાળાઓનો સંપર્ક કરવો એ તમારી અને તમારા પ્રિયજનોની સુરક્ષા માટે શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે.
લોકો સુધી આ માહિતી અવશ્ય શેર કરશો.
ડિજિટલ અરેસ્ટ, ઓનલાઈન કૌભાંડ, સાયબર ફ્રોડ, પોલીસ કૌભાંડ, સાયબર સુરક્ષા, Digital Arrest Scam, Online Fraud, Cyber Security, Police Scam, Fraud.
#ડિજિટલઅરેસ્ટ #સાયબરફ્રોડ #ઓનલાઈનકૌભાંડ #સુરક્ષિતરહો #DigitalArrest #CyberFraud #OnlineScam #StaySafe#desicyberseva
FAQ:
પ્રશ્ન 1: Digital Arrest Scam શું છે?
જવાબ: Digital Arrest Scam એ છેતરપિંડી છે જેમાં કોઈ authority તરીકે ઓળખ આપી, તમને phone call દ્વારા ડરાવવાનો પ્રયાસ કરે છે કે તમારું account fraud છે અને તમારું arrest થવાનું છે.
પ્રશ્ન 2: આવા callsથી બચવા માટે શું કરવું?
જવાબ: કોઈ પણ OTP, payment link, PAN detail કે confidential માહિતી શેર ન કરો—even જો caller authority તરીકે ઓળખ આપે.
પ્રશ્ન 3: શું પોલીસ phone દ્વારા ધરપકડ કરે છે?
જવાબ: નહીં. પોલીસ phone દ્વારા ધરપકડ નથી કરતી. આવા calls છેતરપિંડી છે અને તરત ignore કરવાં જોઈએ.
સંબંધિત પોસ્ટ