આમ તો આ બાબતની જાણ જો હોય તો આપણે સાયબર ક્રાઈમના ઘણા પરંપરાગત પ્રકારો વિશે ઘણી વાત કરી, પરંતુ આ બધા માં થોડું તો માનવું પડે કે સાયબર અપરાધીઓ હંમેશા એક ડગલું આગળ હોય છે. હાલમાં, આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI) અને ખાસ કરીને ડીપફેક ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ કરીને થતી છેતરપિંડી એક નવીન અને અત્યંત ચિંતાજનક વાત છે. આ ટેકનોલોજી ગુનેગારોને પહેલા કરતાં પણ વધુ વિશ્વાસપાત્ર અને કપટી હુમલાઓ કરવાની ક્ષમતા આપે છે. જોકે તેના રચયતાને આ બાબત નો આડકતરો ખ્યાલ છે જ એ ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબત તો છે જ..!!

AI અને ડીપફેક ટેકનોલોજી શું છે?

 આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI) એ લગભગ હવે એટલી બધી નવાઈની વાત નથી રહી, પણ ઘણા લોકોને હજી આ વાતનો ખ્યાલ નથી એ પણ હકીકત છે.  

• આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI): એ કમ્પ્યુટર સાયન્સનું એક ક્ષેત્ર છે જે મશીનોને માનવ બુદ્ધિમત્તાનું અનુકરણ કરવા સક્ષમ બનાવે છે. આમાં શીખવું, સમસ્યાઓ ઉકેલવી, નિર્ણય લેવો અને ભાષા સમજવી જેવી ક્ષમતાઓનો સમાવેશ થાય છે. જે લગભગ માનવ જેવુ છે.

• ડીપફેક (Deepfake): AI, ખાસ કરીને ડીપ લર્નિંગનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવેલા નકલી વીડિયો, ઓડિયો અથવા ઈમેજને ડીપફેક કહેવાય છે. આ ટેકનોલોજી એટલી શક્તિશાળી છે કે તે કોઈ વ્યક્તિના અવાજ, ચહેરાના હાવભાવ અને શારીરિક હલનચલનનું વાસ્તવિકતાપૂર્વક અનુકરણ કરી શકે છે, જેથી નકલી સામગ્રી પણ અસલી લાગે છે. સાવ અકુદરતી હોવા છતાં ગજબ રીતે કુદરતી સરખું લાગે છે. આ જ બાબત તેને અત્યંત ખતરનાક બનાવે છે. 

ચાલો સમજીએ કે આખરે આ AI-આધારિત ફ્રોડ અને ડીપફેક દ્વારા કેવી રીતે છેતરપિંડી થાય છે! 

ડીપફેક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ ગુનેગારોને તે અત્યંત વિશ્વાસપાત્ર રીતે છેતરપિંડી કરવા માટે સક્ષમ બનાવે છે, જેના કારણે સામાન્ય વ્યક્તિ માટે અસલી અને નકલી વચ્ચેનો ભેદ પારખવો લગભગ અશક્ય બની જાય છે.

• વોઈસ ક્લોનિંગ ફ્રોડ (Voice Cloning Fraud):

• કેવી રીતે થાય છે: ગુનેગારો AI નો ઉપયોગ કરીને કોઈ વ્યક્તિના અવાજનું ક્લોનિંગ (નકલ) કરે છે. પછી આ નકલી અવાજનો ઉપયોગ કરીને પીડિતના પરિવારજન, બોસ, કે મિત્ર તરીકે ફોન કરે છે.આજ કાલ હજારો સર્વિસ ઓનલાઈન મળી જાય છે.

• ઉદાહરણ: કોઈ બાળકને તેના માતા-પિતાના નકલી અવાજમાં ફોન કરીને ઈમરજન્સીમાં પૈસા માંગવા. અથવા, કોઈ કંપનીના CEO ના નકલી અવાજમાં નાણાકીય વિભાગને ફોન કરીને તાત્કાલિક મોટા ટ્રાન્ઝેક્શન કરવાની સૂચના આપવી.

• મુખ્ય પડકાર: અવાજ એટલો વાસ્તવિક લાગે છે કે તમે ફોન પર વાત કરતા હો ત્યારે પણ તમને શંકા નહીં જાય.

  વિડીયો ડીપફેક ફ્રોડ (Video Deepfake Fraud):

• કેવી રીતે થાય છે: ગુનેગારો કોઈ જાણીતા વ્યક્તિ જેમ કે સેલિબ્રિટી, રાજકારણી, કે બિઝનેસ લીડર નો ડીપફેક વીડિયો બનાવે છે, જેમાં તે વ્યક્તિ કોઈ ખોટી માહિતી આપી રહી હોય કે કોઈ રોકાણ યોજનાનો પ્રચાર કરી રહી હોય. જે એકદમ અસલી લાગે, કોઈ પણ ભરમાઈ જાય તેમ હોય.  

• ઉદાહરણ: એક નકલી વીડિયો જેમાં કોઈ જાણીતા રોકાણકાર એક શંકાસ્પદ ક્રિપ્ટોકરન્સી યોજનાને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા હોય. લોકો વીડિયો જોઈને વિશ્વાસ કરી લે છે અને રોકાણ કરીને પોતાના પૈસા ગુમાવે છે.

• મુખ્ય પડકાર: વીડિયોની ગુણવત્તા એટલી ઊંચી હોય છે કે તે અસલી વીડિયો જેવો જ લાગે છે.

  ઓળખની ચોરી અને બ્લેકમેલિંગ (Identity Theft & Blackmailing):

• કેવી રીતે થાય છે: ગુનેગારો AI નો ઉપયોગ કરીને કોઈ વ્યક્તિના ફોટા કે વીડિયોનો દુરુપયોગ કરીને અશ્લીલ કે બદનામ કરનારી સામગ્રી બનાવે છે. પછી તેનો ઉપયોગ કરીને પીડિતને બ્લેકમેલ કરે છે.

• મુખ્ય પડકાર: આ પ્રકારના હુમલાઓ પીડિતને અત્યંત માનસિક ત્રાસ આપે છે, કારણ કે તેમની પ્રતિષ્ઠા દાવ પર હોય છે.

ફિશિંગ હુમલાઓમાં AIનું  મિશ્રણ અને તેમના Advanced Phishing Attacks:

• કેવી રીતે થાય છે: AI નો ઉપયોગ ફિશિંગ ઈમેઈલ્સ કે મેસેજને વધુ વ્યક્તિગત અને વિશ્વાસપાત્ર બનાવવા માટે થાય છે. AI તમારા વિશેની ઓનલાઈન માહિતીનો ઉપયોગ કરીને એવા મેસેજ બનાવે છે જે તમને કોઈ ઓળખીતા તરફથી આવ્યા હોય તેવું લાગે છે, અથવા તમારી જરૂરિયાતને અનુરૂપ હોય.

  AI અને ડીપફેક ટેકનોલોજીની વર્તમાન સ્થિતિ અને તેમણે કારેરલ વિકાસ/ ડેવલોપમેન્ટ :

• તેમની ઝડપી પ્રગતિ: AI, ખાસ કરીને જનરેટિવ AI (Generative AI) અને મશીન લર્નિંગ (Machine Learning) માં થયેલી પ્રગતિને કારણે ડીપફેક ટેકનોલોજી વધુ વાસ્તવિક અને સરળ બની છે. હવે માત્ર મોટા કોર્પોરેશનો જ નહીં, પરંતુ સામાન્ય લોકો પણ સરળતાથી ડીપફેક બનાવી શકે છે.

• સુધારેલી ગુણવત્તા: ડીપફેક્સની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. અગાઉના ડીપફેક્સમાં ઘણીવાર વિઝ્યુઅલ અસંગતતાઓ (artifacts) જોવા મળતી હતી, પરંતુ હવે તે એટલા વાસ્તવિક લાગે છે કે સામાન્ય માણસ માટે અસલી અને નકલી વચ્ચેનો ભેદ પારખવો અત્યંત મુશ્કેલ બની ગયો છે.તેઓ પોતાને સતત સુધારી રહ્યા છે. 

• રીઅલ-ટાઇમ ડીપફેક: કેટલાક અદ્યતન ડીપફેક ટૂલ્સ હવે રીઅલ-ટાઇમમાં પણ કામ કરી શકે છે, જે વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ કે લાઈવ બ્રોડકાસ્ટિંગમાં પણ ડીપફેકનો ઉપયોગ શક્ય બનાવે છે.

• ડીપફેકના ઉપયોગના ક્ષેત્રો: હકારાત્મક અને નકારાત્મક

• હકારાત્મક ઉપયોગો (સકારાત્મક પાસાઓ):

• મનોરંજન ઉદ્યોગ: ફિલ્મોમાં વૃદ્ધ કલાકારોને યુવાન બતાવવા, મૃત કલાકારોને ફરીથી "જીવંત" કરવા, અથવા ડબિંગ માટે કલાકારોના અવાજનું ક્લોનિંગ કરવા માટે.

• શિક્ષણ અને તાલીમ: ઐતિહાસિક વ્યક્તિઓના ભાષણોને રીક્રિએટ કરવા અથવા ભાષા શીખવવા માટે વાસ્તવિક દેખાતા અવતાર બનાવવા.

• વ્યક્તિગતકરણ (Personalization): જાહેરાત અને માર્કેટિંગમાં ગ્રાહકો માટે વધુ વ્યક્તિગત અનુભવ બનાવવા.

• અવાજનું ક્લોનિંગ: જે લોકો બોલી શકતા નથી તેમના માટે ડિજિટલ અવાજ બનાવવા અથવા કસ્ટમ વોઈસ આસિસ્ટન્ટ્સ માટે.

• નકારાત્મક ઉપયોગો જોખમો અને પડકારો :

• ખોટી માહિતી અને પ્રચાર: રાજકીય નેતાઓના નકલી વીડિયો કે ઓડિયો બનાવીને ખોટા નિવેદનો પ્રસારિત કરવા, જે ચૂંટણીઓ, જનમત અને સામાજિક સ્થિરતાને અસર કરી શકે છે.

• બદનક્ષી અને છેતરપિંડી: વ્યક્તિઓની (ખાસ કરીને મહિલાઓની) બદનક્ષી કરવા માટે અશ્લીલ ડીપફેક વીડિયો બનાવવો, નાણાકીય છેતરપિંડી માટે જાણીતી વ્યક્તિના અવાજ કે ચહેરાનો ઉપયોગ કરવો.

• ઓળખની ચોરી અને સાયબર ક્રાઈમ: ડીપફેકનો ઉપયોગ કરીને ફિશિંગ હુમલાઓ વધુ વિશ્વાસપાત્ર બનાવી શકાય છે, જ્યાં હેકર્સ કોઈ પરિચિત વ્યક્તિ હોવાનો ઢોંગ કરીને સંવેદનશીલ માહિતી પડાવી શકે છે.

• ન્યાયિક પ્રણાલીમાં પડકારો: ગુનાહિત તપાસમાં ડીપફેક પુરાવાઓને સાચા પુરાવાથી અલગ પાડવો એ એક મોટો પડકાર બની ગયો છે.

• રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા જોખમો: દુશ્મન દેશો દ્વારા ખોટી માહિતી ફેલાવવા અને અફવાઓ ફેલાવવા માટે ડીપફેકનો ઉપયોગ થઈ શકે છે, જે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે જોખમ ઊભું કરી શકે છે.

• ડીપફેકને કેવી રીતે ઓળખવા? Detection of Deepfakes

• ડીપફેકને ઓળખવા માટેની ટેકનોલોજી પણ વિકસિત થઈ રહી છે, પરંતુ તે એક સતત ચાલતી "શસ્ત્રોની રેસ" જેવી છે.

• સૂક્ષ્મ વિસંગતતાઓ: (Micro-inconsistencies): કેટલીકવાર ડીપફેક્સમાં આંખોના પલકારાની પેટર્ન, ચહેરાના ભાવમાં અકુદરતી ફેરફારો, પ્રકાશ અને પડછાયાની અસંગતતાઓ, કે ફ્રેમ રેટમાં અનિયમિતતા જેવા સૂક્ષ્મ તફાવતો હોઈ શકે છે.

• અવાજ અને ઇમેજની અસંગતતા: જો વીડિયોમાં વ્યક્તિનો અવાજ તેના હોઠના હલનચલન સાથે બરાબર મેળ ખાતો ન હોય.

• નિશ્ચિત કરેલ નિશાન / Watermarks  અને ડિજિટલ હસ્તાક્ષર/સિગ્નેચર : કેટલીક કંપનીઓ ડીપફેક શોધવા માટે ડિજિટલ વોટરમાર્કિંગ ટેકનોલોજી વિકસાવી રહી છે.

• વિશિષ્ટ સોફ્ટવેર અને AI ટૂલ્સ: Specialized Software and AI Tools: AI-આધારિત ડીપફેક ડિટેક્ટર ટૂલ્સ વિકસાવવામાં આવી રહ્યા છે જે ડીપફેક વીડિયો અને ઓડિયોને ઓળખવામાં મદદ કરી શકે છે. Google, Meta જેવી કંપનીઓ આ દિશામાં કામ કરી રહી છે.

• સંદર્ભ તપાસ: (Contextual Verification): કોઈ પણ શંકાસ્પદ વીડિયો કે ઓડિયોને તરત જ માનતા પહેલા, તેના સ્ત્રોત, પ્રસારિત કરનાર વ્યક્તિ, અને અન્ય વિશ્વસનીય સમાચાર સ્ત્રોતો પાસેથી તેની ખરાઈ કરવી.

   હવે સમજીએ ડીપફેકથી બચવા અને તેનો સામનો કરવા માટેના ઉપાયો:

• જાગૃતિ અને શિક્ષણ: સામાન્ય લોકોમાં ડીપફેક ટેકનોલોજી અને તેના જોખમો વિશે જાગૃતિ લાવવી સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.

• સંદેહાત્મકતા: ઓનલાઈન મળેલી માહિતી, ખાસ કરીને વીડિયો અને ઓડિયો પર, હંમેશા શંકાશીલ દ્રષ્ટિકોણ અપનાવો.

• સ્ત્રોતની ખરાઈ: કોઈ પણ માહિતી શેર કરતા પહેલા તેના સ્ત્રોતની વિશ્વસનીયતા તપાસો.

• ફેક્ટ-ચેકિંગ વેબસાઇટ્સ: (Fact-Checking Websites): ફેક્ટ-ચેકિંગ વેબસાઇટ્સ અને સંસ્થાઓની મદદ લો જે ખોટી માહિતી અને ડીપફેક્સને ખુલ્લા પાડે છે. (દા.ત., Alt News, Boom Live).

• કાયદાકીય માળખું: સરકારો ડીપફેક દ્વારા થતા નુકસાનને રોકવા માટે કાયદાકીય માળખાને મજબૂત કરી રહી છે. ભારતમાં IT Act, 2000 હેઠળ અને નવા ડિજિટલ ઇન્ડિયા એક્ટના પ્રસ્તાવિત સુધારાઓ હેઠળ ડીપફેક પર કાર્યવાહી થઈ શકે છે.

• ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ: ડીપફેક શોધવા અને તેને રોકવા માટે AI અને અન્ય ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરતા સોફ્ટવેર અને પ્લેટફોર્મ્સને પ્રોત્સાહન આપવું.

• પ્લેટફોર્મ્સની જવાબદારી: સોશિયલ મીડિયા અને અન્ય ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સે ડીપફેક કન્ટેન્ટને ઓળખવા અને તેને દૂર કરવા માટે વધુ જવાબદારીપૂર્વક કામ કરવું જોઈએ.

  ભવિષ્યના પડકારો અને તકો

• નૈતિક AI: (Ethical AI): AI અને ડીપફેક ટેકનોલોજીના વિકાસમાં નૈતિક સિદ્ધાંતોનું પાલન કરવું.

• ડિજિટલ વોટરમાર્કિંગ: ડીપફેક્સને ઓળખવા માટે ડિજિટલ વોટરમાર્કિંગ અને ક્રિપ્ટોગ્રાફિક ટેકનિકનો ઉપયોગ.

AI-આધારિત ડિટેક્શન: AI દ્વારા જ ડીપફેક્સને ઓળખવા માટે વધુ શક્તિશાળી મોડેલ્સ વિકસાવવા.

AI અને ડીપફેકના જોખમોનો વિકાસ (Evolving Threats):

• વોઈસ ક્લોનિંગ અને ડીપફેક ઓડિયો:

• હવે માત્ર વિઝ્યુઅલ ડીપફેક જ નહીં, AI દ્વારા વ્યક્તિના અવાજનું ક્લોનિંગ કરીને નકલી ઓડિયો કોલ અથવા વોઈસ મેસેજ બનાવવામાં આવે છે. સ્કેમર્સ આનો ઉપયોગ બેંકિંગ ફ્રોડ, CEO ફ્રોડ (જ્યાં બોસનો અવાજ કાઢીને કર્મચારીઓને પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાનું કહેવામાં આવે છે) અથવા પરિવારના સભ્ય હોવાનો ઢોંગ કરીને પૈસા પડાવવા માટે કરે છે.

• નવીનતા: AI હવે 3-5 સેકન્ડના અવાજના નમૂના પરથી પણ વાસ્તવિક લાગતો અવાજ બનાવી શકે છે, જે તેને વધુ ખતરનાક બનાવે છે.

• AI-જનરેટેડ ટેક્સ્ટ અને ફિશિંગ:

• જનરેટિવ AI (જેમ કે GPT મોડેલ્સ) નો ઉપયોગ કરીને, ફિશિંગ ઈમેઈલ્સ અને મેસેજીસ વધુ વ્યાકરણબદ્ધ, સુસંગત અને વિશ્વાસપાત્ર બન્યા છે. હવે તેઓ સામાન્ય ફિશિંગ ઈમેઈલ્સની જેમ સ્પેલિંગ ભૂલો કે અકુદરતી ભાષાનો ઉપયોગ કરતા નથી, જેનાથી તેમને ઓળખવા મુશ્કેલ બને છે.

• નવીનતા: સ્કેમર્સ AI નો ઉપયોગ કરીને લક્ષિત ફિશિંગ (Spear Phishing) અભિયાનો બનાવે છે જે ચોક્કસ વ્યક્તિઓ અથવા સંસ્થાઓ માટે અત્યંત વ્યક્તિગત અને સમજાવટભર્યા હોય છે.

• સિંથેટિક ઓળખ (Synthetic Identities):

• AI નો ઉપયોગ કરીને સંપૂર્ણપણે નકલી વ્યક્તિઓની ઓળખ બનાવવામાં આવે છે, જેમાં નકલી ચહેરા, નામો, સરનામા અને સામાજિક મીડિયા પ્રોફાઈલ્સ શામેલ છે. આ ઓળખનો ઉપયોગ ક્રેડિટ ફ્રોડ, મની લોન્ડરિંગ અથવા અન્ય ગુનાહિત પ્રવૃત્તિઓ માટે થાય છે.

 શું કરવું (DOs):

• સતર્ક રહો અને શંકા કરો:

• કોઈપણ અસામાન્ય વિનંતી, ખાસ કરીને જો તે પૈસા અથવા સંવેદનશીલ માહિતી સંબંધિત હોય, ત્યારે હંમેશા શંકા કરો. ભલે તે તમારા પરિચિત વ્યક્તિ તરફથી જ કેમ ન હોય.

• નવી ટિપ: "Trust, but verify" (વિશ્વાસ કરો, પણ ચકાસો) – આ નિયમને અનુસરો.

• અવાજ કે વિડિઓ કોલ્સની ચકાસણી:

• જો તમને શંકાસ્પદ વોઈસ કોલ આવે જે તમારા પરિચિત વ્યક્તિનો લાગતો હોય, તો તરત જ પૈસા મોકલવા કે માહિતી આપવાની ઉતાવળ ન કરો.

• નવી ટિપ: ફોન કટ કરીને તે વ્યક્તિને તેના અગાઉના જાણીતા નંબર પરથી ફરીથી ફોન કરીને પુષ્ટિ કરો. (ટેક્સ્ટ મેસેજ પર નહીં, કારણ કે તે પણ સ્કેમર દ્વારા નિયંત્રિત થઈ શકે છે).

• જો વિડીયો કોલ હોય તો વ્યક્તિને કોઈ ચોક્કસ હાવભાવ કરવા કહો અથવા કોઈ ચોક્કસ વસ્તુ બતાવવા કહો, જેથી તે લાઈવ છે કે નહીં તેની ખાતરી કરી શકાય.

• સ્રોતની ખરાઈ:

• કોઈપણ લિંક પર ક્લિક કરતા પહેલા ઈમેઈલ એડ્રેસ, વેબસાઈટ URL અને સંદેશના શીર્ષકની બારીકાઈથી તપાસ કરો.

• નવી ટિપ: જો ઈમેઈલ કોઈ મોટી સંસ્થા કે બેંક તરફથી હોય, તો સીધા તેમની અધિકૃત વેબસાઈટ પર જાઓ (ઈમેઈલમાં આપેલી લિંક પર ક્લિક કર્યા વિના) અને ત્યાંથી માહિતી ચકાસો.

• પાણીના નિશાન (Digital Watermarks) અને ડિજિટલ સહીઓ પર ધ્યાન આપો:

• ટેકનોલોજી કંપનીઓ AI-જનરેટેડ કન્ટેન્ટને ઓળખવા માટે ડિજિટલ વોટરમાર્કિંગ ટેકનિક વિકસાવી રહી છે. જો કોઈ મીડિયામાં આવા વોટરમાર્ક હોય, તો તે તેની પ્રામાણિકતા દર્શાવી શકે છે.

• ફેક્ટ-ચેકિંગ ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરો:

• જો તમને કોઈ વિડિઓ કે ઓડિયોની સત્યતા પર શંકા હોય, તો ફેક્ટ-ચેકિંગ વેબસાઈટ્સ અને ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરો. ઘણી સંસ્થાઓ ડીપફેક ડિટેક્શન માટે AI-આધારિત ટૂલ્સ પ્રદાન કરે છે.

• નિયમિત અપડેટ્સ:

• તમારા ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સ, એન્ટીવાયરસ સોફ્ટવેર, અને બ્રાઉઝર્સને નિયમિતપણે અપડેટ કરતા રહો, કારણ કે આ અપડેટ્સ નવીનતમ સુરક્ષા પેચ ધરાવે છે.

 શું ન કરવું (DON'Ts):

• ઉતાવળમાં નિર્ણય ન લો:

• સાયબર ગુનેગારો ઉતાવળ અને ભયનો માહોલ બનાવીને તમને ખોટા નિર્ણય લેવા માટે પ્રેરિત કરે છે. કોઈપણ દબાણ હેઠળ તરત જ પ્રતિસાદ ન આપો.

• અજાણી લિંક્સ કે અટેચમેન્ટ્સ પર ક્લિક ન કરો:

• ફિશિંગ ઈમેઈલ્સમાં આવતી અજાણી લિંક્સ કે અટેચમેન્ટ્સ પર ક્યારેય ક્લિક ન કરો, ભલે તે કેટલા પણ વિશ્વાસપાત્ર લાગતા હોય.

• OTP કે સંવેદનશીલ માહિતી શેર ન કરો:

• બેંક અધિકારી, સરકારી અધિકારી કે અન્ય કોઈના નામે આવતા ફોન કોલ્સ કે મેસેજીસમાં ક્યારેય તમારો OTP, CVV, પિન કે અન્ય સંવેદનશીલ બેંકિંગ માહિતી શેર ન કરો. યાદ રાખો, બેંક ક્યારેય આ માહિતી ફોન પર માંગતી નથી.

• અતિશય ભાવનાત્મક પ્રતિભાવ ન આપો:

• ડીપફેક અને AI-આધારિત ફ્રોડ ઘણીવાર ભાવનાત્મક રીતે તમને ઉશ્કેરવાનો પ્રયાસ કરે છે. લાગણીઓ પર કાબૂ રાખો અને તાર્કિક રીતે વિચાર કરો.

સોશિયલ મીડિયા પર વધુ પડતી માહિતી શેર ન કરો:

તમારી અંગત જીવનશૈલી, સંબંધો, નોકરી કે ભૌગોલિક સ્થાન વિશે વધુ પડતી માહિતી શેર કરવાનું ટાળો. સ્કેમર્સ આ માહિતીનો ઉપયોગ તમને વધુ વિશ્વાસપાત્ર રીતે છેતરવા માટે કરી શકે છે.

યાદ રાખો: AI અને ડીપફેક ટેકનોલોજી જેટલી શક્તિશાળી બની રહી છે, તેટલું જ આપણું જાગૃત રહેવું અને સતર્કતા રાખવી મહત્વપૂર્ણ છે. શિક્ષણ અને સાવચેતી એ આ નવા યુગના સાયબર જોખમો સામે લડવાના શ્રેષ્ઠ શસ્ત્રો છે.

#AIફ્રોડ #ડીપફેક #સાયબરક્રાઈમ #ઓનલાઈનસુરક્ષા #Deepfake #AI #CyberSafety #StaySafe #desicyberseva

સંબંધિત પોસ્ટ